WISC-IV Çocuklar için Zeka Testi Nedir ? Tam Olarak Ne İşe Yarar ?
Uzman Klinik Psikolog Serap Sözen
Zeka; algı, bellek, soyutlama, somut işlem, düşünme, öğrenme, yorumlama, yordama gibi bilişsel yeteneklerin ve bunların birbiriyle zihinsel uyumudur. Aynı zamanda zeka, tüm bu becerilerin sosyal ve öznel yaşamda kullanabilme potansiyeli, yani başka bir deyişle, genel entelektüel becerileri de kapsamaktadır.
Yaklaşık yüz yılı aşkın bir süredir insan zekası ihtiyaçlar ve araştırmalar doğrultusunda ölçülmeye çalışılmış, toplumsal ve zamansal değişkenlerden dolayı zaman içerisinde farklı farklı zeka ölçüm envanterleri geliştirilmiş ya da varolan testler dönemin şartları göz önüne alınarak yeniden revize edilmiştir. Dünya genelinde en sık kullanılan ve sadece 6-16 yaş arasındaki çocuklara yönelik zeka testi olan Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-IV), çocukların genel zihinsel becerilerini ölçmekle birlikte bu becerileri aynı zamanda dört farklı kümede de değerlendirmektedir. Çocuğun hem genel olarak hem de alt kümeler bazında kendi içindeki yetisi ve akranları içindeki performansını ortaya çıkarmayı hedeflemektedir.
WISC-IV testinin alt kümelerine ve içeriklerine bakacak olursak;
Dil yetisini, edinilmiş bilgi dağarcığını, sözel ifade becerisini, sözel kavram oluşturma yeteneğini, öğrenilmiş kavram ve sözcükleri kullanabilme kapasitesini ölmeyi hedefleyen Sözel Kavrama (SKDP) kümesi, dört alt küme becerilerinden bir tanesidir. Bu testte aynı zamanda bağlı bulunduğu kültüre ilişkin bilgisiyle birlikte yaşına parelel kendisinden beklenen azami düzeydeki toplumsal özverisini ve duyarlığını da ortaya çıkarmak hedeflenmektedir. Bu kümede zayıf puana sahip olan çocuklar, okul yaşamında etkin performans göstermede -akademik başarı- ve aynı zamanda duygusal olarak da kendisini ifade etmede yani başka bir deyişle, duygu ve düşüncelerini sözelleştirmede zorlanmaktadırlar.
Sözel ifade olmaksızın görsel olarak sunulan materyalle uygulanan, görseller arasındaki kavrama yapısını, algılama, düzenleme ve sıralama becerisini, zaman kriteriyle şekil-zemin oluşturma yetisini ölçen Algısal Akıl Yürütme (AAYDP) kümesi, dört alt küme becerilerinden ikincisidir. Bu küme becerisi, Sözel Kavrama kümesiyle ölçmeyi hedeflediği beceriler açısından birbirine benzemektedir fakat görsel materyalin sunumu, el gibi ince motor becerinin kullanımı ve zaman kriterinin olması bakımından Sözel Kavrama kümesinden farklılaşmaktadır. Bu kümede zayıf puana sahip çocuklar, bilhassa matematik ve geometri derslerinde zorluk yaşamakla birlikte, yaşamsal veya duygusal sorunlar karşısında, özgün veya farklı düşünceleri sorunun çözümüne entegre etmede ve analitik düşünme becelerinde güçlük yaşabilirler.
Sözel ifade edilen ve anlık (kısa süreli) işitsel hafızaya dayalı bilginin dikkatle ve konsantre bir şekilde istenilen ölçütle yeniden sunumunu içeren Çalışma Belleği(ÇBDP) kümesi, dört alt küme becerilerinden üçüncüsüdür. Çalışma Belleği kümesinin ölçmeyi hedeflediği becerilere benzer becerileri ölmeyi hedefleyen İşlemleme Hızı (İHDP) kümesi, dört alt küme becerilerinden sonuncusudur. Zaman kriterinin olması, materyalin görsel sunumu ve el gibi motor becerinin kullanımı bakımından Çalışma Belleği kümesi ile farklılaşmaktadır. Genel ortalaması normal fakat her iki kümede de zayıflığı olan çocukların, Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik (DEHB) veya Özgül Öğrenme Güçlüğü’ne sahip olması muhtemeldir.
Tüm becerilerin genel ortalaması ve tüm alt testlerin sonuçları, çocuğun kendi yaşıtları içindeki düzeyiyle birlikte çocuğun kendi içindeki güçlü ve zayıf yönlerini ortaya çıkarmada geniş bir perspektif sunmaktadır. Aynı zamanda ortaya çıkan güçlü yönlerin, çocuğun kendi yaşamında efektif becerilere dönüşme kapasitesi hakkında da fikir sunmaktadır.
WISC-IV testinin uygulanması çok çeşitli sebeplerden olabilmektedir. En yaygın bir biçimde, psikiyatrik tanıya yardımcı bir test olmasından, psikoterapi sürecinde ilgili psikoterapiste çocuk hakkında zengin bir bilgi sunmasından ve sürece yönelik yol haritası oluşturmada yardımcı olmasından, okul burs başvurusunda ve okul içinde gerçekleşen program veya sınıflara kabul sürecinde bir zorunlu bir kriter olarak belirlenmesinden dolayı talep edilmektedir.
WISC-IV testini sadece Türk Psikologlar Derneği tarafından eğitim almış ve sertifikayla uygulama ve raporlama yetkisini kazanmış psikologlar yapabilir. Yetkili olmakla birlikte ilgili uzmanın ‘yetkin’ olması WISC-IV testi ölçtüğü becerilerin sonuçlarına ek olarak mesleki bilgi ve deneyimle iyi bir klinik gözlemle yorumlayabilmesi, yani çocuğun tüm özgeçmişi ile test esnasındaki duygu, düşünceleri birlikte testi uygulayan uzmana ve testin sürecine yönelik tutumu göz önünden bulundurularak değerlendirebilmesi çok önemlidir.
Çocuğun ‘şimdi ve burada’ olan durumuna ilişkin bir bilgi edinirken, çocuğun geçmişini ve gerçeğini görmezden gelmek mümkün değildir. Bu yüzden çocuğu detaylı tanımak adına test uygulanması öncesinde ebeveyn görüşmesi yapılarak bir ön değerlendirme seansının gerçekleşmesi önemlidir. Aynı zamanda yazılı ifadeyle rapor olarak sunulan sonuçların mesleki dil taşımasından dolayı aileye sözel olarak ifade edilmesi ve anlatılması da önemlidir. Bu yüzden test uygulama sürecinin üç aşamadan oluşması yani, değerlendirme seansı – test uygulaması – sonuçların sunum seansı şeklinde gerçekleşmesi tavsiye edilmektedir.